“Merhaba dostlar, elimizde tuttuğumuz bu taşın ardında yatan hikâyeyi birlikte keşfetmeye ne dersiniz?”
Daima merak ettiğimiz o küçük objeler vardır: gün içinde elimize sık sık geçen, yüzeyine dokunduğumuz ama kökenini düşündüğümüzde şaşkınlık veren. İşte bugün tam olarak öyle bir obje üzerine konuşacağız: Girit taşı… Başlığımız açık‑: Girit taşı nerede bulunur? Yalnız bu yazıda sadece coğrafi bilgilerle sınırlı kalmayacağız; taşın geçmişini, üretim hikâyesini, insanların emeklerini ve bu malzemenin bugün bizdeki yolculuğunu, samimi bir sohbet havasında ele alacağız.
—
Girit taşının coğrafi kökeni ve tarihsel izi
Yağlı bileme taşı olarak da anılan Girit taşı, adını bizim için kafa karıştırmayacak ölçüde açık bir referanstan alıyor: Girit Adası (İngilizce “Crete”)… Kaynaklara göre, bu taşın ocakları adanın Elounda bölgesinde dağlık alanlarda yer alıyor. ([Natural Whetstones][1])
Örneğin bir ticaret sayfasında şöyle deniyor: “Girit yağı taşı ürünleri Girit Adası’ndaki ocakların içerisinden çıkarılan bir taş türüdür.” ([ustayemektarifleri.com][2])
Ve yine, “Turkey Oilstone / Cretan Oilstone … mined from Elounda mountain since the days of Ancient Greece and is the oldest quarry in the world.” şeklinde bir tanımlama var. ([Natural Whetstones][1])
Bunun anlamı şu: Bu taş sadece bir hammadde değil, efsanelere, ustaların yıllarına, el emeğine dayanan bir malzeme. Bir zamanlar ustaların sabırla seçim yaptığı, taşın damarlarını takip ettiği bir üretim süreci varmış.
—
Ocaklardan işliğe: Girit taşının toplumsal hikâyesi
Hayal edin: Girit’in dağlarında güneş batmak üzere. Bir usta, kırma‑çekiç sesi arasında taş damarlarını inceliyor. Çünkü o taşın sertliği, içindeki kristal yapısı önemli. Örneğin hazırlanan web sayfalarında bir miktar teknik veri bulunuyor: “novaculit oranı %70–75 yanında %20–25 kalsit ihtiva eder. Bu ortalama değerlerle taşlar 1200 grit (kum) sertliğindedir.” ([bicakcim.com][3])
Bu demek oluyor ki: Girit taşının bulunması, çıkarılması, işlenmesi ve nihayetinde bizim bileme taşımız haline gelmesi uzun bir zincir. Bu zincirde dağ köylerindeki işçiler, ustalar, taş ticareti yapan esnaf, amatör bileme meraklıları hepsi yer alıyor. Bir Türkiye forumundan bir kullanıcının yorumu dikkat çekici:
> “rivayete göre sadece Grit adasından belirli bir bölgede bulunur, bu sebeple de taşın dünya dışından olduğuna yani bir meteor olduğuna inanılır.” ([ekşi sözlük][4])
> Belki abartı ama gösteriyor ki taşın değerine dair yerel bir anlatı oluşmuş.
—
Girit taşı nerede bulunur ve nasıl erişilir?
Birincil kaynak: Yukarıda bahsettiğimiz Girit Adası – Elounda bölgesi ve çevresi. Bu alan doğal olarak parçalanmış kaya damarlarında taş üretimi yapılmış. ([Etsy][5])
Günümüzde bu taş Türkiye’de ve diğer ülkelerde “yağ taşı”, “Girit bileme taşı”, “Candia stone” gibi adlarla satılıyor. Örneğin bir internet sayfası: “Girit adasında bulunan bu taşlar yağ ile kullanılmaktadır.” ([bicakcim.com][6])
Türkiye’de kullanıcı forumları, “3‑5 kilo Girit taşı nereden bulunabilir?” gibi başlıklarla taşın erişimi ve fiyatlarını paylaşıyor. ([bicaksanati.com][7])
Özetle: Eğer bu taşı edinmek istiyorsanız, “Girit Adası kaynaklı doğal bileme taşı” ifadesiyle satış noktalarına bakabilir, güvenilirlik açısından üretim kaynağı ve mineral içeriği bilgilerini sorgulayabilirsiniz.
—
Bugün ve bizim için anlamı
Taşın coğrafi kökeni kadar bizim evimizdeki mutfak bıçağımıza kadar gelen yol da önem taşıyor. Çünkü kullanım alanı yalnızca teknik değil; ustanın, bireyin değer verdiği bir nesne haline geliyor. Örneğin bileme forumlarında kullanıcılar taşın seçimi, yağa yatırılması, bıçağa uygulanması konusunda ipuçları veriyor: “Taşı yağlı sütte kaynatmak…” gibi teknik adımlar anlatılıyor. ([ustayemektarifleri.com][2])
Böylece Girit taşı basit bir taş olmaktan çıkıyor—bir kültürel bağa, ustalığa ve geçmişe ait bir köprüne dönüşüyor. Siz bir bıçağınızı bileyeceksiniz ya da bir tadilat yapacaksınız; o taşın hikâyesini bilmek, işlemi sadece işlevsel olmaktan çıkarıp anlamlı kılıyor.
—
Okuyucuya küçük bir sohbet : Ne düşünüyorsunuz?
Sizce bir malzemenin kökenini bilmek – bu örnekte Girit taşını – bu malzemeyi kullanırken deneyimi nasıl etkiler?
Geleneksel yöntemlerle çıkarılan malzemelerin, modern seri üretim taşlara kıyasla daha mı değerli olduğunu düşünüyorsunuz? Neden?
Bir taşın “nerede bulunuyor” olması sizin için bir seçim kriteri mi? Varsa, neden?
Bu yazının ardından sizlerin de hikâyenizi, gözlemlerinizi duymak çok değerli olur. Taşların, taş ocaklarının, ustaların ortaya koyduğu emeğin farkına vardığınız bir an oldu mu? Yorumlarınızı bekliyorum – ne düşünüyorsunuz, siz bu taşla ilgili ne öğrendiniz?
—
Umarım bu yazı, Girit taşının “nerede bulunduğu” sorusunun ötesinde, “nereden gelip nereye kadar uzandığı”na dair bir pencere açmıştır. Şimdi sizinle bu pencereyi paylaşalım – fikirlerinizle, deneyimlerinizle…
[1]: https://naturalwhetstones.com/natural-whetstones/european-natural-stones-hone/turkey-oilstone-cretan-oilstone/?utm_source=chatgpt.com “Turkey Oilstone / Cretan Oilstone – Natural Whetstones”
[2]: https://www.ustayemektarifleri.com/soru-ve-cevaplar/bileme-tas-girit-nedir?utm_source=chatgpt.com “Bileme taşı Girit nedir? – ustayemektarifleri.com”
[3]: https://www.bicakcim.com/girit-yagli-bicak-bileme-tasi-no-4.html?utm_source=chatgpt.com “Girit Bileme Taşı No:4 (Yağ Taşı) – bicakcim.com”
[4]: https://eksisozluk.com/girit-tasi–1826483?utm_source=chatgpt.com “girit taşı – ekşi sözlük”
[5]: https://www.etsy.com/listing/1487227111/natural-sharpening-stone-of-crete-400gr?utm_source=chatgpt.com “Natural Sharpening Stone of Crete 400gr 6000\8000 grid – Etsy”
[6]: https://www.bicakcim.com/girit-yagli-bicak-bileme-tasi-no-3.html?utm_source=chatgpt.com “Girit Bileme Taşı No:3 (Yağ Taşı) – bicakcim.com”
[7]: https://bicaksanati.com/forum/index.php?topic=7588.0&utm_source=chatgpt.com “3 ile 5 kilo atası girit taşı nereden bulunabilir”