Görevsizlik Kararına İtiraz Edilebilir mi? — Tarihsel ve Akademik Bir Değerlendirme
Kısa Yanıt: Evet, edilebilir.
Ceza yargılamasında görevsizlik kararına karşı itiraz mümkündür; kural olarak kararın öğrenildiği/tebliğ edildiği tarihten itibaren 7 gün içinde başvurulur (CMK m.5/2, m.268). Hukuk yargılamasında ise görevsizlik kararı, o mahkeme yönünden nihai nitelikte olduğundan istinaf kanun yoluna tabidir; süre genel kural gereği 2 haftadır (HMK m.345). Ayrıca, görevsizlik sonrası izlenecek usul HMK m.20’de düzenlenir. :contentReference[oaicite:0]{index=0}
Tarihsel Arka Plan: İtirazdan İstinafa Uzanan Hat
Türk yargısında olağan kanun yolları (itiraz–istinaf–temyiz) CMK’nın “Kanun Yolları” sistematiğinde açıkça sınıflandırılır; öğretide ve baro yayınlarında da bu üçlü yapı vurgulanır. 2016’da Bölge Adliye Mahkemelerinin faaliyete geçmesiyle iki kademeli yapı üç kademeye dönüşmüş, ilk derece kararları önce istinaf süzgecinden geçmeye başlamıştır (20.07.2016). Bu kırılma, görevsizlik kararlarının hukuk yargısındaki denetimini de sistematik olarak istinafa yerleştirmiştir. :contentReference[oaicite:1]{index=1}
Ceza Yargılamasında: 7 Günde İtiraz
Ceza muhakemesinde iddianamenin kabulünden sonra dosyanın görev dışı kaldığı anlaşıldığında mahkeme görevsizlik kararı verir; adli yargı içindeki görevsizlik kararlarına karşı itiraz yolu açıktır (CMK m.5/2). İtiraz usulü ve süresi, CMK m.268’e göre kural olarak 7 gündür ve başvuru kararı veren mercie yapılır. Uygulama notu: Mercide yanılma hâlinde hak kaybı doğmaması gerektiği yönündeki yaklaşım, uygulama yazınında ve karar özetlerinde sıklıkla hatırlatılır. :contentReference[oaicite:2]{index=2}
Pratik Etki: Duruşma ve Dosya Akışı
İtiraz reddedilirse dosya görevli mahkemeye gönderilir; kabul edilirse görevsizlik kararı kalkar ve yargılama ilk mahkemede sürer. Bu aşamada, görevsiz mahkemenin yaptığı işlem ve delillerin geçerliliği tartışması dosya özelinde gündeme gelebilir; ancak kanun yolunun amacı, yetkili/görevli merciye hızlı intikali sağlamaktır. :contentReference[oaicite:3]{index=3}
Hukuk Yargılamasında: Nihai Nitelik ve İstinaf
Hukuk davalarında görevsizlik kararı, o mahkeme bakımından davayı bitiren nihai bir hükümdür; bu nedenle genel kural olarak istinaf yoluna tabidir. HMK m.345 uyarınca istinaf süresi, kararın taraflara usulüne uygun tebliğinden itibaren iki haftadır. Dosyanın görevli mahkemeye gönderilmesi ve sürelere ilişkin teknik yol haritası HMK m.20’de düzenlenir; başvuru zamanlaması ve “açılmamış sayılma” gibi sonuçlar bu maddeden okunur. :contentReference[oaicite:4]{index=4}
İstinafın 2016 Sonrası Konumu
20 Temmuz 2016’dan itibaren istinaf fiilen uygulanmaya başlayınca, pek çok ara–nihai ayrımı istinafın filtresinden geçer hâle geldi; baro bültenleri ve akademik metinler bu geçişi, temyizden önce zorunlu bir denetim katmanı olarak niteler. :contentReference[oaicite:5]{index=5}
Güncel Akademik Tartışmalar: Süreler, Erişim ve Şekilcilik
Akademik ve uygulamaya dönük tartışmalar üç başlıkta yoğunlaşır:
1) Sürelerin Kısalığı: Ceza yargısında 7 günlük itiraz süresinin avukatsız şüpheli/sanıklar bakımından hak aramayı daralttığı; hukukta 2 haftalık istinaf penceresinin ise özellikle e-tebligat pratiğinde “fiili süre” tartışmalarını tetiklediği ileri sürülür. :contentReference[oaicite:6]{index=6}
2) Usul–Esas Dengesi: Kanun yolunda şekli eksikliklerin (gerekçenin yetersizliği, başvuru merciinin yanlış gösterilmesi) hakkın özünü zedelememesi gerektiği; mercide yanılmanın hak kaybına yol açmaması prensibinin altı çizilir. :contentReference[oaicite:7]{index=7}
3) Çok Kademeli Denetimin Etkisi: İstinafın delilleri yeniden değerlendirme kapasitesiyle (özellikle cezada) maddi gerçeğe yaklaşmayı güçlendirdiği; buna karşılık yargılama ekonomisi ve makul sürede yargılanma bakımından yük oluşturabileceği not edilir. :contentReference[oaicite:8]{index=8}
Hangi Yola, Ne Zaman?
- Ceza: Adlî yargı içindeki görevsizlik kararı → 7 gün içinde itiraz (CMK m.5/2, m.268). :contentReference[oaicite:9]{index=9}
- Hukuk: Görevsizlik kararı → 2 hafta içinde istinaf (HMK m.345). Görevsizlik sonrası izlenecek teknik yol → HMK m.20. :contentReference[oaicite:10]{index=10}
SEO Odaklı Sonuç: “Görevsizlik kararına itiraz edilebilir mi?”
Evet; cezada itiraz, hukukta istinaf yoluyla. Tarihsel olarak 2016’da istinafın yürürlüğe girmesiyle denetim katmanı genişledi; güncel tartışmalar ise sürelerin kısalığı ve usul–esas dengesinde düğümleniyor. Uygulamada, doğru kanun yolunu doğru süre içinde kullanmak ve HMK/CMK hükümlerine uygun hareket etmek belirleyicidir. :contentReference[oaicite:11]{index=11}
Kaynaklar
- CMK m.5 (görevsizlik ve kanun yolu), m.268 (itiraz usulü ve 7 günlük genel süre). :contentReference[oaicite:12]{index=12}
- HMK m.20 (görevsizlik sonrası işlemler), m.345 (istinaf süresi). :contentReference[oaicite:13]{index=13}
- İstinafın yürürlüğe girişi ve üç kademeli yapıya geçişe dair baro/akademik metinler. :contentReference[oaicite:14]{index=14}
- Kanun yolu sistematiğine ilişkin TBB Dergisi değerlendirmesi. :contentReference[oaicite:15]{index=15}
::contentReference[oaicite:16]{index=16}