İnternetin sunduğu özgürlük ve olanaklarla birlikte bir çağdaş sıkıntı da karşımıza çıkıyor: dolandırıcılık. Siz de belki bir arkadaşınızın başına geldi, ya da “iyi ki fark etmişim” dediğiniz bir durumla karşılaştınız. Bu yazıda hem küresel ölçekte hem yerel düzeyde, çevrimiçi dolandırıcılık mağduru olduğunuzda nerelere şikâyet edebileceğinizi, hangi dinamiklerin işlemiş olabileceğini ve farklı kültürlerin bu konuyu nasıl gördüğünü birlikte ele alacağız. Okuyucuların kendi deneyimlerini de paylaşmasını teşvik eden bir üslupla ilerliyorum: bir topluluk oluşturalım, sesimizi duyuralım.
—
İnternet dolandırıcılığına karşı küresel bir perspektif
Dijitalleşmenin sınır tanımayan doğası, dolandırıcılara da küresel sahnede hareket imkânı tanıyor. Örneğin, uluslararası düzeyde faaliyet gösteren kuruluşlar aracılığıyla dolandırıcılık bildirimi yapılabiliyor. Europol, “Report Cybercrime online” adlı portalında, farklı ülkelerde siber suç mağduruysanız ilgili ulusal bildirime yönlendirilebileceğinizi belirtiyor. ([Europol][1])
Bununla birlikte, INTERPOL da “cybercrime is global, so must our response be” diyerek siber suçlara karşı uluslararası işbirliğinin önemini vurguluyor. ([Interpol][2])
Örneğin ABD’de, Internet Crime Complaint Center (IC3) gibi yapılar dolandırıcılık mağdurlarının şikâyetlerini topluyor. ([ic3.gov][3])
Bu küresel resim bize şunu gösteriyor: bir dolandırıcılık eylemi sınırları aşabiliyor—bir ülkeye kayıtlı biri olabilir, başka bir ülkede yaşayıp başka bir ödeme sistemi kullanıyor olabiliriz. Bu yüzden “nerelere başvurmalıyım” sorusu yanıtsız kalmıyor: ulusal yetkili kurumlar + uluslararası bildirim portalları devreye giriyor.
—
Yerel boyut: Türkiye’de durum ve şikâyet mekanizmaları
Şimdi gelin yaşadığınız ülkede, Türkiye’de durum nasıl diye bakalım. Çünkü yerel dinamikler – dil, mevzuat, kurumsal yapı – hem şikâyet sürecini hem sonuç alma şansını etkiliyor.
Türkiye’de çevrimiçi dolandırıcılık mağduruysanız ilk başvurabileceğiniz mekanizmalar arasında yer alıyor:
Türk Ulusal Polisi Siber Suçlar Dairesi veya ilgili il/ilçe emniyet birimlerinin “Bilişim Suçları” şubeleri. Bir hukuk ofisinin rehberliğine göre, dolandırıcılığı fark ettiğiniz anda bu birimlere şikâyet iletmeniz önemli. ([Karanfiloglu Hukuk ve Arabuluculuk][4])
Ayrıca, Bilgi İletişim Teknolojileri Kurumu (BTK) gibi kurumlara bildirim yapılabiliyor. ([Karanfiloglu Hukuk ve Arabuluculuk][4])
Hukuki olarak ise, suç duyurusu için savcılığa başvurma, mağduriyet tespiti, bankalarla iletişim gibi adımlar var. Özellikle para transferi yapılmışsa bankanın hareketleri takip etmesi gerekebiliyor. ([Guleryuz | The Turkish Law Firm][5])
Tüketici hakları açısından ise, haksız uygulama veya dolandırıcılık niteliğinde işlemde, tüketici şikâyetleri için de başvurular mevcut. ([Turkpidya][6])
Yerel düzeyde sürecin hızını, dilini, kültürel algısını hesaba katmak önemli. Mesela bazı mağdurlar utanma hissiyle şikâyet etmeyebiliyor ya da “küçük bir meblağ” olduğu için işin peşini bırakabiliyor. Bu bağlamda topluluk desteği ve paylaşım çok kıymetli.
—
Kültürlerarası algılar ve dinamikler
Dolandırıcılık kavramı, her kültürde aynı şekilde algılanmıyor. Bazı toplumlarda “internet üzerinden para göndermek” hâlâ yeni ve güvenliliği tartışmalı bir davranış olabilir; diğerlerinde ise günlük hâle gelmiş bir alışveriş biçimi.
Gelişmiş dijital altyapıya sahip ülkelerde mağduriyetlerini hemen şikâyete taşıyan kullanıcı oranı yüksek; ancak bu ülkelerde suçlular da sofistike ağlar kurabiliyor.
Azgelişmiş ya da dijital okuryazarlığın sınırlı olduğu toplumlarda ise mağdurlar “ben beceremedim” ya da “internet böyle bir şeymiş” şeklinde düşünerek konuyu geçiştirebiliyor.
Türkiye gibi ülkelerde ise geçiş sürecinde olan dijital dönüşümle birlikte yerel bankacılık, ödeme sistemleri, sosyal medya alışkanlıkları ve hukuki bilinç birbirine karışıyor. Bu durum “nereden başvururum”, “kim yardımcı olur” sorularını çoğaltıyor.
Dolandırıcılık türleri de kültürlere göre farklılık gösterebiliyor: örneğin bazı bölgelerde yatırım vaadli dolandırıcılıklar yaygınken, diğerlerinde e‑ticaret sahtekârlığı öne çıkıyor. Global mekanizmalar var ama yerel uygulamalarda sosyal güven ve devlet algısı önemli rol oynuyor.
—
Nerelere şikâyet edilir – adım adım rehber
1. Kanıtları toplayın: Dolandırıcılık olduğunu düşündüğünüz durumda, ödeme makbuzu, ekran görüntüleri, mesajlaşma kayıtları, e‑postalar, IBAN bilgileri gibi tüm ispatlayıcı unsurları saklayın. (Uluslararası kaynaklarda da bu adım öne çıkıyor.) ([RRYP Global][7])
2. İnternet ortamında şikâyet hattı kullanın: Küresel düzeyde, eğer dolandırıcılık sınır ötesiyse, Federal Trade Commission’nun econsumer.gov platformu ya da ilgili ülkenin benzer portalı aracılığıyla bildirim yapılabiliyor. ([Federal Trade Commission][8])
3. Ülkenizdeki yetkili kurumlara başvurun: Türkiye için yukarıda belirtilen siber suç birimleri, BTK bildirim kanalları, tüketici hakları kurumları gibi. Şikâyetinizi resmi bir dilekçeyle iletmek veya online form doldurmak fark yaratabilir.
4. Banka ve finansal kurumlarla hemen iletişime geçin: Paranın hareket ettiği banka hesabı varsa, banka ile temasa geçin, işlemi durdurma ya da geri alma ihtimalini araştırın. Türkiye’de bu husus hukuki makalelerde vurgulanmış. ([Guleryuz | The Turkish Law Firm][5])
5. Topluluğa katılın, deneyiminizi paylaşın: Mağduriyet yalnızca bireysel olmaktan çıkıp toplumsal bir mesele olduğunda etkili mücadele şansı artar. Siz de yaşadığınız durumu anonim kalarak paylaşabilir, başkalarının da öğrenmesine vesile olabilirsiniz.
—
Sonuç ve topluluğa çağrı
Çevrimiçi dolandırıcılık artık “başka birinin başına geldi” diye düşünülmemesi gereken bir gerçek. Küresel düzeyde sistemlerin varlığı — Europol, INTERPOL gibi — umut verici olsa da, yerel düzeyde bilinç, başvuru süreci, kültürel algı hâlâ belirleyici. Türkiye’de yaşayan biri olarak şunu kesinlikle söyleyebilirim: geçmişte oldu ama anlatmadım diyerek bırakmak yerine, şikâyet etmek, paylaşmak ve kolektif deneyim oluşturmak fark yaratır.
Eğer bu yazıyı okuduysanız, kendi deneyiminizi yorumlarda ya da blog yazınızda paylaşın: ne yaşadınız, başvurdunuz mu, hangi kurumdan cevap aldınız? Birbirinden öğrenelim, birlikte güçlenelim.
[1]: “Report Cybercrime online – Europol”
[2]: “Cybercrime – INTERPOL”
[3]: “Home Page – Internet Crime Complaint Center (IC3)”
[4]: “How to Deal with Internet Fraud in Turkey – karanfiloglu.av.tr”
[5]: “How To Report Cyber Fraud in Türkiye and Recover Your Money”
[6]: “Consumer Protection In Turkey : How To Report Unfair … – Turkpidya”
[7]: “International Digital Fraud: What to Do if You’re Scammed from Another …”
[8]: “Report International Scams at econsumer.gov – Federal Trade Commission”